Componisten in oorlogstijd

Tentoonstelling ‘Componisten in oorlogstijd’

In de expositie ‘Componisten in Oorlogstijd’ belichten we de levens van twintig in de Tweede Wereldoorlog vervolgde musici met foto’s, documenten, tekeningen en stukjes partituur. De componisten werden vervolgd om hun afkomst of standpunten, ze doken onder, gingen in het verzet of ze werden gedeporteerd. Acht componisten hebben de oorlog niet overleefd. Tijdens de oorlog was hun werk verboden, na de oorlog werden hun namen en hun composities vergeten.

Alle componisten moesten meemaken dat de Tweede Wereldoorlog een abrupt einde maakte aan hun soms pas ontluikende, soms al glansrijke muzikale carrières.

De bezoeker van de expositie maakt kennis met deze – bijna – vergeten componisten aan de hand van verhalen en brieven, foto’s en manuscripten, en ook: hun muziek, die via QR-codes op je smartphone te beluisteren is.

Expositietijden
De tentoonstelling is van 22 september tot en met 24 november 2024 te bezichtigen in de Kruiskerk, Van er Veerelaan 30A in Amstelveen.

  • opening van de expositie is op 22 september 2024 om 12.00 uur
  • woensdagmiddagen van 14.00 tot17.00 uur
  • zaterdagmiddagen van 14.00 tot 17.00 uur
  • zondagmiddagen van 12.00 tot 14.00 uur

Concerten
Op onderstaande zondagen, steeds van 12.00 tot 13.00 uur, is er een vrij toegankelijk concert met ‘live’ muziek van vervolgde, niet-gewenste en verboden componisten:

  • 6 oktober 2024: de leden van het Haizea blaasstrio, Gita (fluit), Anai (hobo) and Neus (klarinet) en alle drie afkomstig uit Spanje, deden deze zomer hun masterexamen aan het Conservatorium van Amsterdam. Zij treden in dit concert solo op en als trio. Ze spelen werk van Marius Flothuis, Theo Smit Sibinga, Reine Colaço Olorio – Swaab, Henri Zagwijn, Aty Verhaar en Igor Stravinsky.
  • 13 oktober 2024: de gelauwerde pianist Marcel Worms speelt werken van Misha Hillesum, Johanna Bordewijk-Roepman, Erich Ziegler, Dick Kattenburg, Leo Smit, Szymon Laks en Leo Kok.
  • 20 oktober 2024: geen concert; wel een muzikale vesper om 16.30 uur
  • 27 oktober: 2024 het bekende pianoduo Tobias Borsboom en Yukiko Hasegama brengt een programma met solo- en vierhandige werken. Het programma bevat het Divertimento van Leo Smit, werk van Hans Henkemans, een suite van Dick Kattenburg, schetsen van Geza Frid, werk van Rosy Wertheim en Paul Seelig, de briljante toccata van Pál Hermann en enkele preludes van Henriëtte Bosmans.
  • 3 november 2024: Leonard Trommel (cello), Wiebke Corßen (viool) en Henk Trommel (orgel en piano) spelen werken van Felix Mendelssohn, Günter Raphael, Pál Hermann, Henriëtte Bosmans en Leonard Cohen. Het thema van hun concert: ‘Entartet und verfemt …’ (ontaard en uitgekotst)
  • 10 november 2024: het duo Eleonore Pameijer (dwarsfluit) en Erika Waardenburg (harp) speelt composities van Marius Flothuis, Theo Smit Sibinga, Leon Stein en Lex van Delden.
  • 17 november 2024: geen concert, maar een muzikale vesper om 16.30 uur
  • 24 november 2024: slotconcert door het Damscostrijkkwartet bestaande uit Nata Roinishvili (viool), Daniel Leenders (viool), Ida Weidner (altviool) en Manon Leroux (cello). Het speelt het strijkkwartet van Henriëtte Bosmans en een strijkkwartet van Shostakovitsj of Prokofiev.

Oorlogstijd vanuit ander perspectief

Op enkele woensdagmiddagen is de bezichtiging van de expositie ‘Componisten in oorlogstijd’ te combineren met verhalen uit een ander, aanvullend perspectief. De rode draad is  ‘vervolging en verdrukking’. De onderstaande events beginnen steeds om 14.30 uur en eindigen uiterlijk om 16.00 uur.

  • 9 oktober 2024: Prof.dr. Wessel Stoker, godsdienstfilosoof en estheticus, emeritus hoogleraar Esthetica (VU) geeft een lezing over Emil Nolde (1867-1956), een beeldend kunstenaar in het Duitsland van Hitler. Hij was een tijd NSDAP lid, gedroeg zich anti-joods, maar werd ook anti-nazi. Zijn expressionistische kunst vonden de nazi’s entartet. Nolde werd vervolgd, zijn werk verboden. Hij schiep van zichzelf het beeld van de ‘onbegrepen kunstenaar’. Waarom werd hij na de oorlog nogal populair in Duitsland? Hoe kun je Noldes (religieuze) kunst bekijken?.
  • 30 oktober 2024: Mart Benders werd in 1943 in Amstelveen geboren, vier maanden nadat haar vader – Johan Benders, leraar Nederlands en geschiedenis, in de oorlog vervalser van persoonsbewijzen en helper van joodse onderduikers – door de Duitsers was opgepakt en de dood vond in de gevangenis aan de Amstelveenseweg. Zijn dochter Mart heeft een aangrijpende en ontroerende reconstructie over hem en zijn drijfveren gemaakt in het boek ‘Leraar in oorlogstijd’. Zij vertelt erover.
  • 13 november 2024: de joodse schrijfster Chaja Polak heeft vrienden in Gaza en vrienden en familie in Israël. In haar in februari van dit jaar verschenen essay ‘Brief in de nacht’ benoemt ze de pijn en de radeloosheid aan beide zijden van de grens en merkt ze dat het bijna onmogelijk is een moreel verantwoorde houding in te nemen in het immens complexe conflict met slachtoffers en daders aan weerszijden en met uitsluitend verliezers. Is een genuanceerd gesprek hierover nog mogelijk? Wij proberen het en hopen dat u van tevoren het boekje heeft kunnen lezen. Gespreksleider is Evert van der Mede
  • 20 november 2024 (14.30 uur): ‘Shalom! Joodse verhalen en liederen’. Een voordracht van de ouderenpastor van de Kruiskerk Eric Citroen. Hij gaat op zoek naar zijn joodse wortels en ontdekt de mooiste verhalen en liederen over rijkdom en armoede, wijsheid en dwaasheid, recht en onrecht. Luister en zing mee, vier het leven.