Beeldvorming

COLUMN

Gert Jan de Bruin


Recent zag ik een programma over het imago van politici. Hoe wordt iemand gezien, hoe laat zij of hij zich zien. In een beeldcultuur luistert het nauw. Wat trek je aan, voor welk goed doel kom je in de benen, met wie wil je gezien worden? Jack de Vries die nog een blauwe maandag staatssecretaris van defensie was vertelde hoe hij als spindocter zijn voorman Balkenende ‘in de markt’ zette. Er moest iets met het kapsel en met de bril. Blijkbaar gaat het in de politiek nogal eens niet over de inhoud….

Als je met imago of beeldvorming in je achterhoofd de televisie aanzet of de krant van de mat pakt, dan kom je het voortdurend tegen.
Vandaag beginnen de beraadslagingen over het seksueel misbruik in de katholieke kerk, heel wat bisschoppen zijn naar Rome getogen. Hoe beschadigend zijn de schandalen voor het imago van de kerk, schrijft mijn krant.
Verder bladerend kom ik een interview met Rob de Wijk tegen over de macht van China. Hij gaf zijn net verschenen boek de titel: ‘Hoe China sluipenderwijs de macht overneemt’, een titel die aan duidelijkheid niets te wensen over laat. Hoogste tijd voor een nieuw beeld van China, vindt De Wijk.
Als laatste noteer ik in deze column het Planbureau voor de Leefomgeving. Had nooit zoveel over dat bureau gehoord. De krant spreekt over een onpartijdige scheidsrechter, maar dat beeld heeft een deuk opgelopen nu er verouderde cijfers zijn gebruikt om een schatting te maken van de energierekening die we dit jaar gepresenteerd krijgen. Op alle mogelijke manieren wordt ons te verstaan gegeven dat Nederland in last is.
Zomaar drie voorbeelden van dat spreken over beelden, beeldvorming en imago’s in een doordeweekse kwaliteitskrant. Ja, ik lees ‘Trouw’.

Deze week was ik ook met enkele mensen bezig aan de voorbereiding van een themaviering over ‘beelden van Jezus’. De eeuwen door is er het nodige gebeurd met dat beeld van Jezus. Hij is opgehemeld en ook weer naar de aarde getrokken. Met heeft op concilies getracht om hem in dogma’s te ‘vangen’ en hem zo recht te doen. Over het waarlijk God en waarlijk mens van Jezus sprak het concilie van Chalcedon in 451 uit: de twee naturen zijn onvermengd en onveranderd, ongedeeld en ongescheiden. Taal die zich vandaag niet licht laat verstaan.

In de themaviering laten we de concilies maar wat links liggen. We gaan kijken naar een aantal beelden van Jezus uit verschillende culturen. Het Chinese beeld van Jezus is anders dan het westerse beeld. Het Joodse beeld van Marc Chagall is nog weer anders. Je kunt dus niet spreken van één beeld, maar gaat het om beelden in meervoud. Mooi als we leren om elkaar, ook op dit terrein, eigen beelden te gunnen. Ik moet trouwens de tekst nog tegen komen waarin Jezus zich zorgen maakt om zijn imago en Simon Petrus aan het werk gezet wordt… Als het om een nieuwe bril gaat, dan toch niet voor hem maar voor mijzelf. Om beter te leren zien.

Gert Jan de Bruin, 22 februari 2019


‘Witte Kruisiging’
Marc Chagall (1887-1985)
Art Institute of Chicago

Een gekruisigde Jezus, met een joodse gebedsmantel om, wordt omringd door scènes van geweld en vervolging: oprukkende soldaten, een platgebrand dorp, mensen die vluchten.
Jezus lijkt al het lijden rondom hem in zich op te nemen en samen te vatten.
Een aanklacht tegen antisemitisme, waar ook Chagall zelf het slachtoffer van werd – hij vluchtte naar Parijs. Daar schilderde hij dit werk als reactie op de Kristallnacht, de grootscheepse razzia tegen Joden in Duitsland, eind 1938.

Opmerkelijk: links beneden zie je een blauwe figuur met een bordje om de nek. In de eerste versie van het schilderij had Chagall daarop ‘Ich bin ein Jude’ geschreven, later overschilderde hij dat, wellicht om het werk een universeler karakter te geven.