Advent is revolutie verwachten

OVERPEINZING

De lofzang van Maria, die wij in advent zo veelvuldig horen en zingen, is het hele evangelie in een paar woorden: ‘Mijn ziel maakt groot de Heer. Want Hij heeft naar mijn lage staat omgezien!’ Maria hoort van de engel dat zij een zoon zal baren, die de messias zal zijn. En dan zingt ze! We horen in haar lied: ‘Machtigen trekt hij van hun tronen en eenvoudigen richt Hij op.’ Maria beziet en bezingt de wereld op z’n kop. Alles wordt anders. In onze wereld lijkt alles ongelofelijk vast te staan. Het gaat nu eenmaal zoals het gaat, zeggen we dan. Niets aan te doen. Maar Maria zingt: De dingen blijven niet zoals ze zijn.

Misschien zingt Maria niet eens zo heel anders dan Paul Klee geschilderd heeft. Klee leefde aan het begin van de vorige eeuw in Duitsland. Hij schilderde, terwijl de nazi’s door de straten stampten. Op zeker moment is Paul Klee ontslagen en nog weer later is al zijn kunst zelfs verboden. Omdat zijn werk gold als zogenaamde ‘ontaarde kunst’. Men zei: het lijkt nergens op, het maakt de mensen alleen maar in de war, het getuigt niet van de goede moraal, enzovoort.

In 1937 schilderde hij het werk Revolutie van het viaduct. Er zit humor in. Je ziet dat het met vreugde geschilderd is. Maar het is ook door en door kritisch. Het is ook een protest. Want wat zag Paul Klee om zich heen? Nu ja, hij zag wat in onze wereld nog dagelijks te zien is. Hij zag mannen en vrouwen in uniform stijf in het gelid staan, zij aan zij, gereed om ten strijde te trekken. Als een viaduct. Maar wat schildert Paul Klee? Wat profeteert hij? Wat ziet hij? Hij ziet het viaduct uit wandelen gaan. Niet meer marcheren, maar wandelen. Niet meer in gelid, maar iedereen vrolijk door elkaar. Niet meer in bruine hemden of groene uniformen, maar iedereen in zijn zomerse kleren.

Wat Paul Klee schildert en wat Maria zingt, dat is: dat de dingen die vast lijken te staan in onze wereld, in werkelijkheid helemaal niet vaststaan. Dat is: dat alles in beweging komt, door de God van Israël. Dat is: dat er een andere werkelijkheid en een andere mogelijkheid is. Dat is: dat hongerigen verzadigd worden, dat geringen opstaan, dat mensen wandelen in vrede. Door die ene mens, die komt.