De muziek in de eredienst

GASTCOLUMN

Prof. dr. Marcel Barnard

Een kerkdienst verloopt volgens een vaste orde, de liturgie. In deze serie komen de verschillende elementen aan bod. Prof. dr. Marcel Barnard, hoogleraar Praktische Theologie/Liturgiewetenschap aan de PThU en aan de Universiteit van Stellenbosch, Zuid-Afrika, licht ze toe. Twee gemeenten vertellen over hun praktijk. Deze keer: de muziek.

Mensen prijzen God altijd met muziek

De blaas- en snaarinstrumenten klinken al op de eerste bladzijden van de Bijbel: Ada baarde Jubal; hij werd de stamvader van allen die op de lier of de fluit spelen. (Genesis 4) Zijn broer Jabal is de stamvader van de nomaden. En die twee horen bijeen, de muziek en de altijd voorttrekkende nomaden: muziek is beweging, dans. De Bijbel kent een beeldverbod, maar een muziekgebod: Loof Hem met dans en tamboerijn; loof Hem met snaren en fluit. (Psalm 150) In die muziek klinkt dus onrust door, een zeker ongemak. Israël looft God met een gebroken stem en slechte ademcontrole. Liturgische muziek drukt pijn en moeite, lof en klacht, vervulling en verlangen, onrust en bitterheid uit. Er zijn klaagliederen zo goed als lofliederen. Kyrie en Gloria vormen één gezang.

Muziek is verbonden met de voortgaande tijd. Muziek ontsnapt ons altijd, het klinkt, valt stil en is alweer verdwenen. Je kunt muziek niet vastpakken en vasthouden. Daarom is het zo nauw verbonden met de God van Israël die in geen beeld kan worden gefixeerd, die beweging is. Hij is een God van de tijd, van de geschiedenis die met zijn volk door de tijd trekt en die geprezen wordt door de altijd-beweeglijke muziek. Omgekeerd herinnert de muziek ons aan de God voor wie iedere tel telt. God gaf ons de tijd, niet de eeuwigheid (die behoort Hem toe), en dat betekent dat iedere tel in een mensenleven telt, zoals in de muziek. Mensen prijzen God met een door tranen verstikte stem of luid jubelend, maar altijd met muziek. En die muziek spreekt tegelijkertijd van de God van de tijd en de geschiedenis, de God van verdriet en vreugde, van dood en leven.

Dienstboek: Schrift, Maaltijd, Gebed, 873v., 941v.

Van links naar rechts ds. Jurjen Hilverda en ds. Jolien Leeffers

Het is muziek die ons draagt

Muziek speelt in onze gemeente een onmisbare rol. We zijn blij dat we bijvoorbeeld de beschikking hebben over organisten voor de begeleiding van de gemeentezang. Zij weten ons op de juiste toonhoogte te brengen. Op hoogtijdagen pakken we uit. Dan doet de cantorij mee, worden muziekstukken ingestudeerd en luisteren we naar de klanken van piano, dwarsfluit, hobo en zelfs fagot. Ik troost me met de gedachte dat er orgelspel is na de preek. Voor de keren dat ik de woorden niet goed kan vinden; dan ga ik ervan uit dat muziek ons kan helpen om dichter bij het geheim van het geloof te komen. Als de organist tenminste zijn dag heeft, want dat kan – net als bij de predikant – weleens wisselend zijn. Maar daar kunnen we mee leven. Sterker nog, we kunnen gewoon niet zonder. Uiteindelijk is het muziek die ons draagt, nog meer dan het gesproken woord. Ze leidt ons naar de stilte, daar mag het gebeuren.

Ds. Jurjen Hilverda, predikant in Winsum, Baard en Easterlittens, en Hilaard samen met Húns-Leons

Muziek geeft een gevoel van saamhorigheid

Muziek vormt een belangrijk aandeel in de vieringen van onze gemeente. Vooral tijdens de eredienst op zondagochtend, waar we liederen zingen onder begeleiding van orgel, piano en af en toe een fluit of saxofoon. Daarbij worden we maandelijks ondersteund door de cantorij. Ook tijdens vespers op zondagmiddag en tijdens vieringen in een verzorgingstehuis wordt gezongen en muziek gemaakt. Daarnaast gebruik ik zelf ook liederen in het pastoraat. Ik heb daarvoor kaartjes gemaakt met een korte thuisviering. Daarop staan een bijbeltekst, een lied, een gedichtje, een moment van gebed met het Onze Vader en tot slot een zegen. Zelf houd ik erg van zingen en in de meeste gevallen zingt men tijdens het pastorale bezoek met me mee. In samenwerking met een organist heb ik filmpjes gemaakt van thuisvieringen, die opgenomen zijn in de verschillende kerkjes van onze gemeente en waarvan men via de nieuwsbrief een link ontvangt. Zang en muziek zijn belangrijk, ze geven een gevoel van saamhorigheid.

Ds. Jolien Leeffers, predikant in de Protestantse Gemeente Maas- en Beekdal

Prof. dr. Marcel Barnard

bron: Protestantse Kerk – Vindplaats van hoop, geloof en liefde