Hoe denken politieke partijen over Joden, antisemitisme en de staat Israël?
Enkele partijen onder de loep
GASTCOLUMN
Dr. Eeuwout Klootwijk
Op 17 maart nemen 37 partijen deel aan de Tweede Kamerverkiezingen. Er is een veelheid aan thema’s die van belang zijn om je keuze te maken: duurzaamheid, sociale cohesie, werkgelegenheid, veiligheid, natuurbehoud en milieu enz. In dit artikel bekijk ik enkele partijprogramma’s op de thema’s antisemitisme en de verhouding tot de staat Israël en Palestina.
Dat zijn thema’s die belangrijk zijn voor de Protestantse Kerk en die voortkomen uit verschillende roepingen, zoals die verwoord zijn in de Kerkorde en uitgewerkt in de IP-nota (een nota van de generale synode over het Israëlisch-Palestijnse conflict uit 2008).
| De Protestantse Kerk heeft verschillende en gelijkwaardige roepingen: · De roeping om gestalte te geven aan de onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël. · De oecumenische roeping om eenheid, gemeenschap en samenwerking te zoeken met Palestijnse christenen. · De diaconale roeping om op te komen voor vrede en gerechtigheid voor iedereen. https://www.protestantsekerk.nl/thema/israel-en-palestina/ |
Ik beperk me tot enkele zittende partijen die daar iets over zeggen: CDA, ChristenUnie (CU), Forum voor Democratie (FvD), GroenLinks (GL), PvdA, PVV, SGP, VVD. In kleine kadertjes laat ik telkens kort zien wat de visie is van de Protestantse Kerk, zoals verwoord in Kerkorde en beleid.
Verbondenheid met het Joodse volk
Bij twee (confessionele) partijen wordt expliciet gezegd dat christenen zich op bijbelse gronden verbonden weten met het Joodse volk: CU en SGP. Dat wordt direct verbonden met steun aan de staat Israël: ‘De Joden zijn Gods verbondsvolk en hebben in 1948 een legitieme staat opgericht. Dat is een groot wonder’ (SGP). Andere partijen spreken zich niet uit over een speciale band met het Joodse volk.
| ‘De kerk is geroepen gestalte te geven aan haar onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël’, Kerkorde, Artikel I,7 ‘De kerk respecteert de wijze waarop [het volk] Israël zichzelf verstaat’ (IP-nota, Beleidskader, 1a) ‘Religieuze argumenten ten aanzien van grondgebied dienen te worden getoetst aan het internationaal recht’ (IP-nota, Beleidskader 5e). |
Voor sommige partijen is dit een item, voor andere totaal niet. Wie Israël noemt, heeft ook aandacht voor Palestijnen, al ligt het accent per partij duidelijk verschillend.
| ‘De kerk erkent het recht van zowel het volk Israël als de Palestijnen op een zelfstandig staatkundig bestaan (zelfbeschikking), op veiligheid en op adequate mogelijkheden voor economische ontwikkeling’ (IP-nota, Beleidskader 5a). |
Voor de CU is de staat Israël, als één van de weinige democratieën in het Midden-Oosten, voor Joden ‘de laatste hoop op een veilige plek in een wereld waarin het giftige antisemitisme onuitroeibaar blijkt’. Daarom moet politieke steun aan de staat Israël gegeven worden, dit wel met inachtneming van internationale rechtsbeginselen. Hoe zich dit dan verhoudt tot het pleidooi dat de Nederlandse ambassade gevestigd moet worden in Jeruzalem, de ongedeelde hoofdstad van de staat Israël, wordt niet verder uitgelegd. Voor een boycot van producten is geen plaats, evenmin voor eenzijdige labeling van Israëlische producten.
De SGP vindt dat banden met Israël moeten worden aangehaald. Omdat Israël van meet af aan bedreigd is door (islamitische) vijanden, heeft deze partij alle begrip voor het nemen van strenge veiligheidsmaatregelen. Ook moeten de ambassades van Nederland en de EU verhuizen naar Jeruzalem als officiële, ongedeelde hoofdstad van Israël. De BDS-beweging (‘Boycot, Desinvesteringen en Sancties’) moet illegaal worden verklaard. De VN-lijst van bedrijven in betwiste gebieden moet van tafel. En: Nederland moet binnen de Verenigde Naties strijden tegen de eenzijdige en overtrokken kritiek op Israël en de invloed van dictators en autocraten op het mensenrechtenbeleid.
| De Protestantse Kerk ondersteunt de boycot van Israël niet. Ook spreekt zij zich er niet tegen uit. Palestijnse partnerorganisaties en -kerken doen dat wel. https://www.protestantsekerk.nl/thema/israel-en-palestina/faq/ |
De VVD noemt Israël samen met Canada, Australië, Japan en Zuid-Korea onder de gelijkgezinde democratische landen. Dit wordt in één adem genoemd met het investeren in nieuwe bondgenoten, bij voorkeur via de NAVO en de EU, om tegenwicht te bieden aan autoritaire grootmachten als Rusland en China.
Associatieverdrag in het geding
Het associatieverdrag is het document waarop relaties tussen de EU en Israël zijn gebaseerd: het is een framework voor coöperatie op allerlei terreinen en afspraken voor handel. GroenLinks is voorstander van opschorting van dit associatieverdrag zolang Israël doorgaat met schendingen van het internationaal recht. De CU moet hier niets van weten. Deze partij is voor economische en academische samenwerking en vindt dat deze bevorderd moet worden.
Aandacht voor de Palestijnse zaak
GroenLinks vindt dat Nederland een bijdrage moet leveren aan het oplossen van de meest ontwrichtende conflicten, zoals het Israëlisch-Palestijnse conflict. De partij spreekt zich uit voor een rechtvaardige tweestatenoplossing. ‘We maken ons hard tegen het disproportionele geweld en de intimidatie door Israël, de annexatie van Palestijns grondgebied’.
Ook de PvdA wil een tweestatenoplossing tussen Israël en Palestina, waarbij de grenzen van voor 1967 worden gerespecteerd, met Jeruzalem als gedeelde hoofdstad. ‘Als de Israëlische regering overgaat tot annexatie van gebieden in de Westelijke Jordaanoever, volgen er sancties.’
| ‘De kerk ziet (volken)recht en in internationale verdragen omschreven mensenrechten als het primaire oriëntatiepunt voor de oplossing van het Israëlisch-Palestijns-Arabische conflict’ (IP-nota, Beleidskader, 5). |
De CU probeert nog enkele lichtpuntjes te zien in het vredesproces, maar constateert dat dit op een dood spoor is beland. ‘Een vredesregeling kan pas standhouden met veilige en erkende grenzen voor Israël en erkenning door Israël van de Palestijnse aspiraties om tot een eigen staat te komen.’ Inwoners van de Palestijnse gebieden hebben recht op een menswaardig bestaan. Palestijnen moeten de staat Israël zonder voorwaarden vooraf accepteren en erkennen. Opvallend is de formulering dat Israël oog moet hebben voor de belangen van de Palestijnen bij het nederzettingenbeleid. Is dit dan niet sowieso in strijd met het volkerenrecht en de internationale rechtsbeginselen? De verbeterde betrekkingen tussen Israël en enkele van de Arabische landen in de regio vindt de CU hoopvol.
Ook de SGP is dankbaar voor de recente vredesakkoorden met Arabische landen. ‘Uiteraard is erkenning van Israël door de Palestijnen een basisvoorwaarde.’ Een eigen staat voor Palestijnen ziet de SGP niet in het verschiet. Er is wel respect nodig voor basale rechten van Palestijnen op terreinen als water, bewegingsvrijheid en economische ontwikkeling. Israël blijft het dus voor het zeggen hebben.
| ‘Als Protestantse Kerk gebruiken we de term ‘Palestina’ om de Westelijke Jordaanoever en Gaza aan te duiden… De Protestantse Kerk kiest ervoor met beide kanten in gesprek te blijven, Joods en Palestijns. Doorslaggevend hierin is het zelfverstaan van zowel Joden als Palestijnen.’ https://www.protestantsekerk.nl/thema/israel-en-palestina/faq/ |
Israëlisch model van recht op terugkeer
Er zijn twee partijen die expliciet iets zeggen over het recht op terugkeer dat de staat Israël kent voor Joden wereldwijd. De SGP noemt dit recht van willen verhuizen naar Israël in het pleidooi voor een speciaal fonds voor het tegengaan van antisemitisme en steun aan Holocaust-overlevenden en hun families.
In een compleet andere betekenis pakt FvD dit ‘Israëlisch model van recht op terugkeer’ op. Deze partij vindt dat Nederlandse emigranten en hun nazaten in aanmerking zouden moeten komen voor een Nederlandse verblijfsvergunning. ‘Ook Afrikaners die zich in Zuid-Afrika onveilig voelen zijn welkom om van deze regeling gebruik te maken.’ Verder wordt Israël niet genoemd, noch is er een verwijzing naar Joden of antisemitisme. In de publiciteit is de aandacht gevestigd op antisemitische uitingen binnen de partij.
Er bestaat overigens ook nog zoiets als een recht op terugkeer van Palestijnse vluchtelingen, zoals dat is vastgelegd via UN-resoluties. Alleen de SGP spreekt zich daarover uit. De VN-organisatie UNRWA moet onmiddellijk worden opgeheven, vanwege ‘antisemitisch haatzaaien in Palestijnse lesmethoden, subsidiëring van families van veroordeelde Palestijnse terroristen, en steun van terreurgroepen’. De VN-definitie van Palestijnse vluchteling met ‘erfelijk recht op terugkeer’ verdwijnt.’ Ter compensatie wil de SGP de economische groei van Gaza gericht stimuleren en is er aandacht voor de basale rechten van Palestijnen op terreinen als water, bewegingsvrijheid en economische ontwikkeling.
| ‘Samen met kerken en lokale organisaties zal de kerk werken aan het bouwen van bruggen tussen Joden en Palestijnen…zodat Joden de roep om recht en gerechtigheid van Palestijnen beter verstaan en Palestijnen meer oog krijgen voor de fundamentele Israëlische behoefte aan veiligheid’ (IP-nota, Beleidskader, 5.3) |
Joods-christelijke waarden onder druk van islamisering
FvD ziet een aantal verworvenheden en kernwaarden van onze samenleving onder grote druk staan door de komst van grote groepen islamitische immigranten. De FvD ziet als kern van haar programma de liefde tot Nederland en zij ziet dat belichaamd in de Joods-christelijke traditie en de klassiek-humanistische wereld.
De PVV wijst eveneens op de dreiging van islamisering. ‘Joden, christenen, homo’s, afvalligen en vrouwen zijn vaak de eerste slachtoffers van de islamisering, dat zien we helaas ook in Nederland.’ De PVV ziet de islam niet als een religie, maar als de meest gewelddadige politieke ideologie die er bestaat. De PVV wil grondwettelijk vastleggen dat ‘onze joods-christelijke en humanistische wortels de dominante en leidende cultuur vormen in Nederland’. Joods-christelijk wordt hier afschermend gebruikt om de ‘eigen’ Nederlandse identiteit te waarborgen tegen vreemde invloeden.
Andere partijen, zoals b.v de CU, staan voor een inclusieve samenleving waarin iedereen op basis van gelijkwaardigheid kan meedoen.
Ook de SGP gebruikt de term ‘joods-christelijk’. Zij vindt dat de EU in moet binden en dat er weer aandacht moet komen voor de joods-christelijke waarden van leven, dienen en recht doen.
| ‘De kerk wil een open oog hebben voor wat het voor moslims betekent te leven in de Nederlandse samenleving’ ‘De kerk profileert zich in de maatschappij in dienstbetoon en liefde, getuigenis, gebed en het zoeken naar samenwerken met moslims op maatschappelijk vlak. Dat doet zij vanuit haar integriteit en met respect voor de ander.’ (Vervolgnota “Integriteit en Respect” Generale Synode, 2012, 6 Positiebepaling) |
Strenge aanpak van antisemitisme
De PvdA bepleit meer aandacht voor discriminatie, racisme, antisemitisme en moslimhaat bij politie en OM. Dat betekent: aangiftes serieus nemen, en harder aanpakken van racisme en antisemitisme rond het voetbal. Veel verder gaat het niet.
Het CDA wil een betrouwbare en dienstbare overheid, die bescherming biedt tegen criminaliteit en ondermijning. De partij maakt zich zorgen over de toename van het aantal incidenten rond straatintimidatie, intolerantie en geweld wegens seksuele geaardheid, religie of afkomst, antisemitisme en andere vormen van onverdraagzaamheid die tot grote spanningen leiden. ‘Wij willen de aangiftebereidheid vergroten en een strenge aanpak van intolerantie en geweld tegen bevolkingsgroepen.’
Ook de CU constateert een toename van rechtsextremisme en antisemitisme. Dat alles vraagt om een weerbare samenleving en om de juiste expertise bij AIVD en politie. En ook hier is een belangrijke rol weggelegd voor de overheid. De CU motiveert: ‘Het is onacceptabel dat de Joodse gemeenschap in Nederland zich niet vrij durft te manifesteren en op tal van plekken intensieve beveiliging nodig heeft.’ De CU is de partij die het aantal te nemen maatregelen het meest uitwerkt: middels onderwijs en de aanstelling van een Nationaal coördinator antisemitismebestrijding, beveiliging joodse scholen en synagogen, versterken weerbaarheid van gemeenschappen, zwaarder straffen van hatecrimes.
De VVD wil eveneens een hardere aanpak van discriminatie, homofobie, antisemitisme en racisme en focust daarbij vooral op de topsport en amateursport, bijvoorbeeld met een club- of stadionverbod. Ook wil deze partij inzetten op integratie, waarbij er meer aandacht zal worden besteed aan o.a. antisemitisme en de vrijheid van godsdienst. Een apart punt is de uitsluiting van overheidssubsidies van die organisaties in binnen- en buitenland waarbij bestuurders zich schuldig maken aan haatzaaien of discriminatie – zoals antisemitisme.
De SGP vindt het een schande dat Joden niet meer met een keppeltje op kunnen lopen, met name in grote steden. Er moet bij de politie en het OM een speciale eenheid komen voor de bestrijding van antisemitisme. Bij de aangifte wordt antisemitisme een duidelijk zichtbare, afzonderlijke categorie.
GroenLinks constateert dat het aantal antisemitische incidenten de laatste jaren zorgwekkend is toegenomen en bepleit o.a. maatregelen op het terrein van onderwijs. Daarnaast wil GL een Europese aanpak tegen antisemitisme, onder andere door antisemitische complottheorieën te bestrijden en discriminatie en terreur tegen Joden en Joodse organisaties aan te pakken.
| ‘De generale synode – daarin bijgestaan door de organen van de kerk die op dit terrein werkzaam zijn – heeft hierbij in het bijzonder tot taak: het inzicht in en bestrijding van antisemitisme te bevorderen’ (Ordinantie I, artikel 2 bij de Kerkorde) |
Onderwijs over Holocaust en antisemitisme
De CU wil antisemitisme, rechts-extremisme en radicalisering via school bestrijden en denkt daarbij o.a. aan onderwijs over de Holocaust. Daarnaast moet er goede ondersteuning voor docenten komen om hierover les te geven.
Ook de SGP ziet een rol voor de overheid op het gebied van onderwijs. Er moet meer aandacht komen voor de Holocaust, hedendaags antisemitisme en de Joodse geschiedenis en cultuur in lesprogramma’s. Elke leerling zou bijvoorbeeld het Joods cultureel kwartier in Amsterdam moeten bezoeken.
GL pleit ervoor dat op scholen meer aandacht komt voor de Holocaust, hedendaags antisemitisme en de Joodse geschiedenis en cultuur.
De PvdA wil burgerschapsonderwijs, waarbij leerlingen voorlichting krijgen over alle vormen van discriminatie, antisemitisme en moslimhaat, de schade die dit aanricht, en de ontoelaatbaarheid ervan. Voor dialoog is kennis en contact essentieel, stelt het verkiezingsprogramma. Daarbij wordt het Anne Frankhuis expliciet genoemd als instelling om vooroordelen te bestrijden.
| ‘Graag trekken we samen op met anderen op tegen racisme en antisemitisme. We hebben Gods Geest nodig om deze zonde niet alleen bij anderen, maar ook in onszelf te ontdekken en om wegen van heelwording en genezing te zoeken.’ Scriba René de Reuver https://www.protestantsekerk.nl/verdieping/protestants-perspectief-antisemitisme-is-zonde/ |
Nationaal coördinator antisemitismebestrijding
In de verkiezingsprogramma’s van CU en VVD is er sprake van een Nationaal coördinator antisemitismebestrijding, die permanent nodig is om de problemen zichtbaar te maken rond antisemitisme en een effectieve aanpak te bevorderen (CU) en die één lijn brengt in de aanpak van antisemitisme en tegelijkertijd de regering en de Kamer kan adviseren (VVD). Eerder al hadden Dilan Yesilgöz-Zegerius, Kamerlid voor de VVD, en Gert-Jan Segers, fractievoorzitter van de ChristenUnie, dit bepleit in hun Initiatiefnota over een effectievere aanpak van antisemitisme. Nadat de Tweede Kamer hiervoor brede steun heeft gegeven, gaat begin 2021 een Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding aan de slag om de aanpak van discriminatie, bedreiging en intimidatie van de Joodse gemeenschap te versterken. Inmiddels is bekend dat Eddo Verdoner, de huidige voorzitter van het Centraal Joods Overleg, dit wordt.
Ook de SGP benoemt de rol van de nationaal coördinator antisemitisme en vindt dat deze persoon jaarlijks zijn verslag in het parlement moet presenteren.
| ‘Voor de kerken is het blijvende gesprek met de Joodse gemeenschap in Nederland van groot belang. We rekenen het ook tot onze verantwoordelijkheid er alles aan te doen om antisemitisme in de hele samenleving tegen te gaan en om initiatieven te ondersteunen die daar een dam tegen opwerpen. Hierbij roepen wij de overheid alsook de gehele samenleving op om alles te doen wat in haar vermogen ligt om antisemitisme te bestrijden.’ https://www.protestantsekerk.nl/nieuws/rooms-katholieke-kerk-en-protestantse-kerk-komen-met-gezamenlijke-verklaring-tegen-antisemitisme/ |
Dit is al met al een gevarieerd overzicht geworden van standpunten van een aantal politieke partijen over thema’s die samenhangen met de drie roepingen van de Protestantse Kerk. Ieder zal uiteraard zelf eigen afwegingen maken. Wellicht helpt het u bij het maken van uw stemkeuze. Want iedere stem telt.
Dr. Eeuwout Klootwijk
wetenschappelijk beleidsmedewerker voor Kerk en Israël (joods-christelijke relaties) en daarnaast predikant in Oost-Souburg
bron: Protestantse Kerk