Lente in de kerk
Han Jongeneel
COLUMN
Veel mensen in Nederland geloven …. dat de kerk aan het verdwijnen is. Ze denken dat het geloof op zijn retour is en dat de kerk steeds kleiner en zwakker zal worden. Ze menen dat de kerk op jonge mensen geen aantrekkingskracht heeft. Ook in de kerk denken we soms zo. We kunnen het gevoel hebben dat het herfst is in de kerk.
Die stelling dat de kerk langzaam aan het verdwijnen is wordt wel de secularisatiethese genoemd. Nu is het met een stelling zo dat die ontkracht wordt als er een tegenbewijs is: iets waaruit blijkt dat de stelling niet klopt. Dus als het niet overal kommer en kwel is in de kerk is de secularisatiethese misschien toch geen onontkoombare wetmatigheid. Maar is dat zo? Zijn er ook plaatsen in de kerk waar het lente of zomer is of is het overal herfst of winter?
De Rotterdamse predikant René van Loon ging tussen Pasen en Pinksteren vorig jaar op zoek naar “Lente in de kerk”. Hij bezocht nieuwe kerkplantingen, oude gemeenten die opbloeiden, en geloofsgemeenschappen van nieuwe Nederlanders. En wat blijkt: er is heel wat meer lente dan je zou denken.
In Rotterdam zijn twee kerken die decennia geleden al gesloopt dreigden te worden opgekocht door een ondernemer met een vooruitziende blik en nu weer volop als kerk in gebruik. Maar niet alleen daar zijn tekenen van lente zichtbaar, de zoektocht van René van Loon voerde ook naar onder andere Almere, Amsterdam, Houten, Serooskerke, Utrecht, Zwolle en Den Haag en in elk van die plaatsen zijn allerlei bloeiende nieuwe vormen van gemeenteleven te vinden. En op tal van dorpen en steden door het hele land zijn er pioniersplekken. Soms is de insteek ‘boodschap gericht’, soms ook ligt het accent sterk op diaconaal bezig zijn, of op lofprijzing (‘worship’). Sommige kerkvormen zijn heel multicultureel en soms is de aandacht voor creativiteit groot. Ook mengvormen komen voor. Van Loon besteedt bijzondere aandacht aan de migrantenkerken. Wist je dat we ongeveer een miljoen migranten-christenen in ons midden hebben? Zij hebben vaak heel levendige kerken, met een grote onderlinge zorg en betrokkenheid.
In een interview over het boek zegt van Loon: ‘De secularisatie, de marginalisering van de kerk, is óók de realiteit. Die is bovendien veel meer zichtbaar. Ik wil ver weg blijven van de gemakkelijke peptalk dat het wel meevalt met de kerkverlating. Alsof een aantal inspirerende gemeenschappen het tij zullen doen keren. Dat de trend van kerkverlating en kerksluitingen doorzet is erg genoeg; het kan me soms verlammen. Maar er zijn óók andere signalen en als we daar geen oog voor hebben, doen we geen recht aan God en de Heilige Geest.
Van Loon benadrukt in zijn boek dat de lente in de kerk niet maakbaar is, maar je kunt er wel op hopen.
“Het gaat om een omslag die nodig is: van doemdenken naar verwachtingsvol denken. (…) Als je hoopvol denkt, dan sta je anders in het leven: je gaat bidden om kansen en mogelijkheden, je gaat die kansen ook zien, je krijgt ideeën, je wordt vindingrijk, je durft meer en je hebt ook meer oog voor de mooie dingen die gebeuren.”
Gelukkig zien we ook bij ons in de kerk ook lenteverschijnselen. Denk bijvoorbeeld aan nieuwe vormen van kerkzijn voor ouders en kinderen zoals Verhaal in de Kruiskerk en de kliederkerk in de Paaskerk en aan de contacten met scholen. Lezing van dit boek doet me verlangen naar meer.
Han Jongeneel, 15 mei 2020
Een impressie van het boek (de eerste 33 pagina’s) vind je op:
> cbonline.boekhuis.nl/pls/cover/p_get_cover_fe?p_hash=78DF693BB44C7B85FB54211E4574D792
Het genoemde interview met René van Loon lees je in het blad Tijding:
> izb.nl/wp-content/uploads/2020/03/IZB-Tijding-1-februari-2020.pdf
Een bespreking van zijn boek in Trouw:
> trouw.nl/religie-filosofie/deze-dominee-zag-een-grote-leegloop-uit-de-kerken-maar-ziet-sinds-20-jaar-weer-groei~b373aad4/